In het dagelijks leven
vinden we enige hulp
bij het afleggen van onze routes
heerlijk

Routeplanners
geven ons inzicht
in waar we vandaan komen
waar we nu zijn
waar we straks zijn
en hoe ver nog naar ons eindpunt

U bent nu hier

De routeplanners zijn prachtige voorbeelden van
feedback – hier was u zojuist, nu bent u hier
feedforward – als u zus en zo rijdt, bent u zus en zodadelijk een stukje verder
en feedup – daar, ja daar is straks uw eindpunt, heb geduld, houd vol…

Hoe werkt zo’n
routeplanner
tijdens het muzieklesgeven?

Hier was je vorige week
hier ben je nu
daar ben je volgende week
en hier werken we naartoe…

De ene leerling is zus
de andere zo

De ene leerling
fladdert van hot naar her
de andere
houdt van duidelijkheid en structuur

De ene leerling
heeft al doelen voor ogen
de andere
heeft daar nog nooit over nagedacht

De ene leerling
bakt het liefst kleine baksteentjes
de andere
direct een groot kasteel

De ene leerling
zit hupsakee in de muziek
de andere
kraakt zichzelf voortdurend af

De ene leerling
is geduldig
de andere
wil dat het gisteren al af was

De ene leerling
kan nog niet zelfstandig oefenen
de andere
doet dit met plezier

De ene leerling
werkt het liefst een uur achter elkaar aan een regeltje muziek
de andere
speelt het liefst van alles en nog wat door elkaar heen

En wij
zoeken naar aansluiting
ingangen
bruggen
om de leerling
beter te leren kennen
te begrijpen
en daardoor beter
te kunnen begeleiden

Lesgeven
iedere leerling
een nieuwe route

Bij iedere nieuwe leerling
– en in het nieuwe schooljaar zijn dat er altijd best wat –
is er dat nieuwe begin van
elkaar
leren kennen

Daar ben ik
met mijn achtergrond
bagage
en ideeën

Daar is de leerling
met zijn of haar achtergrond
bagage
en ideeën

Hoe ontmoeten we
elkaar?
Hoe komen we bij
elkaar?
Hoe begrijpen we
elkaar?

Bij iedere nieuwe leerling
mag ik weer op zoek
naar die aansluiting…

Tot voor kort dacht ik dat
de minst gevorderde spelers
in ensembles en orkesten of waar dan ook maar
het niveau van het totaal
naar beneden zouden trekken
zeg maar
dat van die zwakste schakels

Tot mijn blijde verbazing
bleek recent dat het niet per se zo werkt
iedereen
kan boven zichzelf uitstijgen
waardoor het gezamenlijke vleugels krijgt

Want
boven jezelf uitstijgen
betekent dat je
op de toppen van je kunnen
oplet
op anderen let
op het totaal let
op de dirigent let
op je eigen taken let
op het grote geheel let
en op de kleine details let

Oplettendheid
maakt van iedere schakel
een potentiële topschakel

Dynamiekaanwijzingen in de muziek
van de componist zelf
geven ons ideeën over het muzikale verhaal
dat de componist hoopt dat wij
doorvertellen

Als ik me probeer te verplaatsen in
een componist die heeft ingeschat
hoe iemand anders ooit
maanden of jaren of decennia later
zijn of haar aanwijzingen zou interpreteren
dan vermoed ik dat
de mens van toen
grotendeels vergelijkbaar is met
de mens van nu

Het dagelijks leven speelde ook toen
de grootste rol in iemands leven
het muzikale verhaal vermoedelijk
ook vertaalbaar naar dit dagelijks leven
om voor balans te zorgen
in wat verder wellicht heftig zou kunnen zijn

Dagelijkse emoties
positief en neutraal en negatief
fijn en neutraal en onprettig
niet te heftig (f)
of intiem (p)

Op een gegeven moment
(ergens in de muziekgeschiedenis)
verschijnt de Mezzo Forte
en deze staat volgens mij voor
dit gewone leven vol
emoties, karakters, gevoelens
vertaalbaar naar normaal en dagelijks
ooit toen en nu nu
een rustpunt
in wat nog meer de moeite van het
muzikale vertellen waard is gebleken

Tijdens het oefenen
ofwel studeren
lukt iets soms opeens zomaar
ging iets opeens goed
een best wel verrassing
ietwat onverwacht
maar welkom

Heel fijn
zo’n per ongeluk gelukkige neurale verbinding
die even in staat blijkt
ons lichaam aan te sturen
elektrische breinsignalen
waardoor we kortstondig
iets kunnen
hoera!

Het grappige is dat
studenten en leerlingen
zo’n moment vaak niet verwelkomen
maar er bijna van schrikken
en vervolgens snel doorgaan
naar de volgende passage

Want wat nou als
ze het nog een keer proberen
en het dan
– niet opeens maar volgens verwachting –
toch niet gaat lukken
en dat inderdaad zou blijken dat
deze gelukte poging
slechts een per ongelukje was?

Wat gun ik ze
dat ze deze per ongelukjes
wel gaan verwelkomen
en zien als logisch gevolg van
hun verkenningstocht
en dat ze durven
om deze per ongelukjes op hun beurt weer
te onderzoeken
en te verkennen:
wat was het verschil tussen dit per ongelukje
en die vorige nog-niet-gelukte?

Achter de feiten
(of de fouten)
aanlopen
is een terugkerend thema
in lessen die gaan over oefenen ofwel studeren

Een leerling speelt
er gebeurt iets ongewenst en
dit feit
(ofwel fout)
wordt ‘gerepareerd’
waarna wordt doorgespeeld
tot het volgende feit
(ofwel fout)
en alle daaropvolgende feiten
(ofwel fouten)
een warrige aaneenschakeling van
feiten
en fouten
en reparaties

Meestal is dit het gevolg
van een niet-gemaakte keuze:
ga ik doorspelen?
of
ga ik ergens aan werken?

Bij doorspelen
hoort het juist niet reageren op
langskomende feiten
ofwel fouten
wel registreren
maar noch achteraanlopen
noch repareren

Bij ergens aan werken
gaat het óók niet om het repareren van
feiten
ofwel fouten
maar om het omarmen
uitzoeken en uitproberen
van wat iemand nog niet kan
maar straks structureel wel

Wat is er heerlijker dan
te bewegen
in wat we zojuist ontdekt hebben
een mooie melodie
een mooi akkoord
een mooie toon

Als zwemmen in bekend
of minder bekend water
genieten en ervaren
ons laten wiegen door
wat ons al kan dragen

Ook in onze lessen
kunnen wij die momenten creëren
dat genieten
dat zijn
dat zich laten dragen
door wat net ontdekt is
in wat net geleerd is

In plaats van DIRECT DOOR!!!
door naar de volgende opdracht!
door naar de volgende taak!
door naar de volgende instructie!
door naar de volgende stap!

Nee, liever meer vertrouwd raken
genieten en zwemmen
in wat net klonk
in wat net lukte

Het geven van feedback
vind ik een van de lastigste
aspecten van het lesgeven

Positief of negatief
op het leerproces
op het resultaat
liever niet op de persoon
en van dat zo

Ik deed mijn best
maar sloeg voor mijn gevoel
toch regelmatig de plank mis

Onderzoeker John Hattie
haalde uit interviews met leerlingen
dat ze feedback wel best vinden
positief of negatief
op het leerproces
op het resultaat
liever niet op de persoon

Maar veel te vaak misten ze
een moment eerder
voorafgaand aan
namelijk een teken
bewijs van het feit
dat de docent had opgemerkt
hoeveel moeite ze hadden genomen
hoeveel moeite het had gekost
hun inspanning
of juist gebrek aan

Dit moment
bleek de voedingsbodem
voor hoe de feedback zou gaan vallen
dit moment dus
een cruciaal aspect
van het geven van feedback

Opeens viel bij mij het kwartje
het gaat om erkenning
ik noem het voor mijzelf:

Ik zie je

Na de mantra voor een staande houding
was er de uitdaging om
een zittende versie te bedenken
die sluit als een bus
die past als een warme jas
en staat als een boom

Met dank aan anderen
die meemijmerden
hier de zittende mantra

Mijn stoel heeft zes poten
Mijn voeten staan op de grond
Mijn dijbenen en billen zinken in de zitting van de stoel
Mijn ruggengraat is lang
Ik voel de achterkant van mijn schedel in de ruimte om mij heen
Mijn buikspieren zijn zacht
Mijn armen zijn zwaar
Mijn ogen kijken naar de wereld om mij heen
Mijn kaak is met vakantie…