Velen van ons denken
dat het meeste werk verzet wordt
tijdens onze noeste arbeid
in de studeerkamer

Oefenen
stug doorgaan
tot we
resultaat hebben geboekt
tot we
onze uren hebben gemaakt
maar zo werkt een leerproces niet

Ja, we mogen
met aandacht en focus
ergens mee bezig zijn
een tijdje aan werken
iets aanraken
beroeren
losschudden
bestendigen

Tot
onze breinkoek op is
onze focus op is
onze aandacht op is

En dan
mogen we vertrouwen
op onze slaap

Tijdens onze slaap
gaat ons brein verder
daar waar we bezig waren

Tijdens onze slaap
gaat ons brein verder
met het biologische proces
dat wij leren noemen

Als we tekeningen
van jonge kinderen
vergelijken met
de Nachtwacht van Rembrandt
maken we een denkfout

Als we tekeningen
van jonge kinderen
vergelijken met
een tekening van Rembrandt als kleuter
is ons denken al realistischer

Als we tekeningen
van jonge kinderen
vergelijken met
tekeningen
van een maand geleden
denken we procesgericht

Als we tekeningen
van jonge kinderen
simpelweg waarderen
voor wat ze zijn
voor dat ze zijn
geven we het mooiste wat er bestaat:
ons dankjewel…

Wybe, 2010 (5 jaar oud)

Wow
dit waren de woorden
van een leerling
ik schrok ervan

Waar komt dit toch vandaan
die heftige gedachten over een biologisch groeiproces
terwijl
iets niet kunnen
iets niet weten
het resultaat is van
ontbrekende neurale verbindingen
en dus niets
maar dan ook werkelijk niets
met falen
van doen heeft

Waar komt dit toch vandaan
die heftige bewoordingen
die boosheid
die teleurstelling

Ik wens een ieder
voor de rest van 2023
en in alle jaren die voor ons liggen
het besef dat falen
– hersentechnisch gezien –
in feite niet bestaat
en ik wens een ieder de troost
dat leren
– dat biologische groeiproces –
altijd
tot onfalen zal leiden…

Afbeelding Albert Uderzo & René Goscinny

Lev Vygotski gaf ons deze mooie term
die visualiseert
waar de leerling is
in zijn hoofd
in zijn aandacht
in zijn leerproces

Hier liggen zijn vragen
hier liggen zijn twijfels
hier liggen zijn nieuwe ontdekkingen

Binnen deze zone kan hij
met een beetje hulp onzerzijds
en een beetje aanmoediging onzerzijds
zelf die volgende
kleine of iets grotere
stapjes zetten

Soms – best vaak –
komen wij docenten in de verleiding
de leerling uit
die zone te halen
om hem mee te nemen
naar waar hij ook kan gaan
naar wat ook belangrijk is
naar wat ook mooi is

Op zich niets mis mee
de wereld van de leerling groter maken
maar daar ligt niet altijd
zijn huidige leerweg

Daar ligt wel
een vooruitzicht
een aanlokkelijk uitzicht

Iedere nieuwe leerling
heeft – bewust of onbewust –
bepaalde verwachtingen
van wat hij bij ons gaat leren

Iedere nieuwe leerling
heeft ook – bewust of onbewust –
bepaalde verwachtingen
van hoe wij hem
daarbij begeleiden

Veel of weinig uitleg?
Veel of weinig correcties?
Voetje voor voetje meelopen?
Duwtjes in de rug?
Grote of kleine stapjes?
Iedere week iets nieuws?
Of juist lang met één stuk door?

In de les veel uitproberen?
Of juist vooral ‘thuis doen’?
In de les veel samenspelen?
Of is lesnemen vooral
huiswerk overhoren?

Gelukkig hebben we tijd
om elkaar te leren kennen
aan elkaar te wennen
van elkaar te leren

En ieder moment van
aansluiting gemist
krijgt de volgende les
een herkansing…

Illustratie nerdschalk.com

Zo vaak in de lessen
speelt een leerling minder goed
dan van plan

Dat kan diverse oorzaken hebben
maar onze favoriet is:
de valse start

Te snel begonnen
zomaar begonnen
zonder voorbereiding begonnen
met het hoofd nog ergens anders begonnen
geen idee over wat er komen gaat begonnen
oftewel

Volgende keren
iets meer tijd nemen
eerst even
zichzelf voelen
de puls van de muziek voelen
de muziek innerlijk meezingen
en
dan…

Soms
is het beter voor leerlingen
om even niet naar zichzelf te luisteren
dat wil zeggen
niet naar het klinkend resultaat

Want soms belemmert dat
het aanleren van iets nieuws
iets motorisch
met nog geen mooie klanken
maar wel een logischere
of effectievere
of meer ontspannen
techniek

Dan maar even het luisteren
uitschakelen
en vertrouwen
op ervaren en voelen
op verbeeldingskracht
vertrouwen
dat beweging en klank
elkaar straks
weer weten te vinden

Sommige leerlingen
kijken mij
nadat ze gespeeld hebben
met grote vragende ogen
aan

Hoewel ik het vleiend vind
dat ze mijn mening op prijs stellen
is hun blik vaak te
afwachtend
afhankelijk
van mijn bevinden
van mijn oordeel

Deze grote vragende ogen
zijn voor mij een alarmbel
dat ze eigenlijk
diep in hun hart
om mijn goedkeuring vragen
toestemming
om instrumentalist te mogen zijn
om musicus te mogen zijn
om mens te mogen zijn

Hun zelfbeeld is
veel te laag
hun beeld van mij is
veel te hierärchisch

Ik gun ze en leer ze
om zelf hun doelen te stellen
en zelf na afloop te kunnen beamen
of ze gedaan hebben wat ze van plan waren
geleerd hebben wat ze wilden leren
en dat ze sowieso
volkomen geweldig zijn…

Een van mijn leerlingen
vindt het heerlijk om in
te lastig repertoire te duiken

Ja, ze kan het nog niet naar eigen wens
en waarschijnlijk nooit naar diverse maatstaven
maar ze doet het wel
en brengt zichzelf
in aanraking met een grote en rijke wereld
van muziek en emoties
in contact met geweldige componisten

Alleen dát al
is voor haar een reden om te genieten
erin te duiken
rond te zwemmen
te voelen en te ervaren
zichzelf te verliezen
in een eigen belevenis

Hoe waardevol…

Tijdens een workshop
aan jonge musici
bleek een leerling thuis
zo gedisciplineerd te oefenen
dat hij soms wel uren lang
door bleef werken aan een
passage of vaardigheid

Dit ging echter niet zonder mitsen en maren
en de volgende dag
was hij vrijwel altijd teleurgesteld
over zijn eigen progressie

Tijdens het oefenen was hij vaak boos
gespannen
gefrustreerd
en ongeduldig

Ik had grote bewondering voor hem
wat een passie
wat een engagement
wat een doorzettingsvermogen

Ik durfde bijna niet te vertellen
dat hij vermoedelijk
effectiever neurale verbindingen
in zijn brein zou ontwikkelen
met minder tijd
veel minder tijd
maar met meer oog en oor en gevoel
voor de kwaliteit van zijn eigen focus
voor de kwaliteit van zijn eigen zijn