Onze eigen spiegelneuronen
zijn zeer behulpzaam
bij het lesgeven

Door onze leerlingen te spiegelen
voelen we letterlijk
in ons eigen lichaam
wat zij doen
wat werkt
wat niet werkt
en door mee te voelen
komen we vaak op onverwachte ideeën
die soms
– tot onze grote verrassing –
gouden sleuteltjes
blijken te zijn

Maar soms
voelen we ook mee
– meestal zonder dat we dat doorhebben –
met het ongemak
of de frustratie
of de zelfonzekerheid
van leerlingen
die dat eigenlijk
dachten te verbergen

Dan voelen we ons zelf ook opeens
ongemakkelijk
gefrustreerd
zelfonzeker

Het duurde bij mij enige jaren
voor ik doorhad
dat die onprettige gevoelens
niet per se van mij waren
maar dat ik ze meenam
overnam
van mijn leerlingen

Nu kan ik het beter herkennen
en juist daardoor
beter meevoelen met de leerling
en soms zelfs
benoemen wat ik meen waar te nemen

En dat kan dan weer
een opening zijn
tot nieuwe ontwikkelingen…

In het klassieke muziekonderwijs
denken we vaak vanuit bepaalde routes
volgordes
zekere combinaties van vaardigheden
stevige bouwwerken
fouten voorkomend
lange tradities
met gegarandeerde uitkomsten

Op conservatoria
liggen deze routes behoorlijk vast
we weten wat werkt
we weten wat nuttig is

Maar
is de muzische en ambachtelijke ontwikkeling
van veel van onze mede-musici
wel netjes langs die
gebaande paden gegaan?

En is onze eigen
muzische en ambachtelijke ontwikkeling
wel netjes langs die
gebaande paden gegaan?

Zijn er ook andere routes
andere volgordes
andere curricula
andere vaardigheden
die andere uitkomsten geven
muzisch en ambachtelijk
toegesneden op
andere persoonlijkheden
andere toekomsten
andere dromen
andere horizonnen?

Willem van Baarsen | foto Stef Nagel

Tijdens iedere les die ik geef
ben ik me bewust van
al die keuzes die wij docenten
maken

Is het verstandig om nog langer op iets door te gaan?
Of gaan we van onderwerp veranderen?

Zal ik
een vraag stellen?
iets uitleggen?
feedback geven?
meespelen?

Laat ik de leerling langer spelen?
Zal ik hem onderbreken?
Beginnen we met zus?
of beginnen we met zo?

Iedere keuze
blijft een gevalletje tweesprong
de les had immers
ook heel anders kunnen verlopen…

Illustratie: aanrijdbeveiligingnederland.nl

Soms trap ik in
die bekende valkuil:
als iets in het spel van een leerling
goed gaat
neem ik dat als vanzelfsprekend
en daardoor
vergeet ik het te benoemen
en mijn waardering
uit te spreken

Gelukkig zeggen
sommige leerlingen
wat ze op hun hart hebben:
‘Ja maar, ik heb wel heel goed meegezongen!’

Ai
Helemaal mee eens

Hopelijk waarderen
al mijn leerlingen
hun eigen proces
en bewaken ze mogelijke
tevanzelfsprekendheden…

Een van de lastigste dingen
in het lesgeven
vind ik het ‘laten gaan’ van iets
dat de leerling bijna kan
of nog bijna niet kan
maar in de les met mijn hulp
soms wel
maar soms ook niet

ik weet dat de leerling het snapt
ik weet dat hij weet
dat hij kan vinden
hoe het kan
hoe het voelt
hoe het klinkt

Maar soms krijg ik de neiging
om in de les
door te gaan
nog een keer proberen
misschien met andere woorden
misschien vanuit een ander perspectief

Maar eigenlijk
werkt het altijd beter om
erop te vertrouwen
dat de leerling het later
zelf
kan doen
kan terugvinden

Banksy | Girl With A Balloon

Het blijft fascinerend
hoe vaak leerlingen en studenten
praten over
afleren
in plaats van iets nieuws
aanleren

Iets niet kunnen
of iets ‘fout doen’
wordt vaak gezien als ballast

Ik zie het liever als:
ontbrekende breinbagage…

Charlie Mackesy | De jongen, de mol, de vos en het paard

Als we een woord
verkeerd typen
of verkeerd schrijven
dan snapt iedereen dat dit niet ligt aan
onze vingers
onze techniek
onze typetechniek
onze schrijftechniek
onze vingertechniek

Iedereen begrijpt dat het ligt aan
het niet helder hebben
van de spelling van dat woord
in ons hoofd

Waarom zoeken we de oplossing
voor foutloos spelen van muziek
dan wel bij onze vingers?

Velen van ons denken
dat het meeste werk verzet wordt
tijdens onze noeste arbeid
in de studeerkamer

Oefenen
stug doorgaan
tot we
resultaat hebben geboekt
tot we
onze uren hebben gemaakt
maar zo werkt een leerproces niet

Ja, we mogen
met aandacht en focus
ergens mee bezig zijn
een tijdje aan werken
iets aanraken
beroeren
losschudden
bestendigen

Tot
onze breinkoek op is
onze focus op is
onze aandacht op is

En dan
mogen we vertrouwen
op onze slaap

Tijdens onze slaap
gaat ons brein verder
daar waar we bezig waren

Tijdens onze slaap
gaat ons brein verder
met het biologische proces
dat wij leren noemen

Als we tekeningen
van jonge kinderen
vergelijken met
de Nachtwacht van Rembrandt
maken we een denkfout

Als we tekeningen
van jonge kinderen
vergelijken met
een tekening van Rembrandt als kleuter
is ons denken al realistischer

Als we tekeningen
van jonge kinderen
vergelijken met
tekeningen
van een maand geleden
denken we procesgericht

Als we tekeningen
van jonge kinderen
simpelweg waarderen
voor wat ze zijn
voor dat ze zijn
geven we het mooiste wat er bestaat:
ons dankjewel…

Wybe, 2010 (5 jaar oud)

Wow
dit waren de woorden
van een leerling
ik schrok ervan

Waar komt dit toch vandaan
die heftige gedachten over een biologisch groeiproces
terwijl
iets niet kunnen
iets niet weten
het resultaat is van
ontbrekende neurale verbindingen
en dus niets
maar dan ook werkelijk niets
met falen
van doen heeft

Waar komt dit toch vandaan
die heftige bewoordingen
die boosheid
die teleurstelling

Ik wens een ieder
voor de rest van 2023
en in alle jaren die voor ons liggen
het besef dat falen
– hersentechnisch gezien –
in feite niet bestaat
en ik wens een ieder de troost
dat leren
– dat biologische groeiproces –
altijd
tot onfalen zal leiden…

Afbeelding Albert Uderzo & René Goscinny